Əslində, Mənsurla həmfikir olan Cübbeli Ahmet və onun tərəfdarlarına zərrə qədər də inanmaq mümkün deyil. Çünki iman fikirlərin (biliyin) təsdiqindən (yoxlanmasından) ibarətdir.

Hallac-ı Mənsur, bir məclisdə; “Mən Allaham” iddiasındadır və bu ifadəsinə görə zaman məhkəməsində mühakimə olunur; O, məhkəmədə dediyi sözlərin “təsadüfi” və ya “həyəcanlı” sözlər olmadığı iddiasında hələ də dayandığını bildirir. Məhkəmə Hallakı ölüm cəzasına məhkum edib. Hələlik problem yoxdur. Lakin ictimaiyyət arasında Cübbeli Ahmet kimi tanınan Ahmet Ünlü Mənsurun övliya olduğunu iddia edir və buna görə də sözləri şəriətə zidd olsa da, reallıqda belə deyil. Davam edən; Mənsur və İblisin danışdıqlarını nəql edir. Mənsur öldüyünə görə İblisdən rəvayət edən o olmalıdır. Cin rəvayətçisi daha da irəli gedərək deyir; Mənsura qarşı durmağın imanı təhlükəyə atacağını deyir. Bu necə bir imandır ki, Allahın yerinə zəruri varlıq olan bir insanla əvəz edilə bilər? Ağıllı bir insanın Ahmet Ünlünü və onun arxasınca gedən axmaqları ciddi qəbul etməsi mümkündürmü? Onların şıltaqlıqları təbiidir, çünki onların məşhur təbəələri, şeytanın elçiləri ağılı kənara qoyublar.
Əslində, Mənsurla həmfikir olan Cübbeli Ahmet və onun tərəfdarlarına zərrə qədər də inanmaq mümkün deyil. Çünki iman fikirlərin (biliyin) təsdiqindən (yoxlanmasından) ibarətdir. Hidayətin Allahdan gəlməsi bu vəziyyətin qarşısını almır. Üstəlik, hidayətin Allahdan gəlməsi, Allahın bizim adımıza iman gətirməsi kimi qəbul edilə bilməz. Ona görə də iman təbii bir hadisədir. Bu, sadəcə olaraq dəqiq məlumatın təsdiqidir. Əqli müəyyən biliyin əsası zərurətlərə və imkansızlıqlara əsaslanır. Burada əsas məsələ, insanın inadkarlıq, təkəbbür kimi səbəblərə görə ağlından istifadə etməməsi və ya ağlının gəldiyi qərarı inkar etməsidir. İnsan bir dəfə ağlını işlətməsə və ağıl qaydalarına tabe olmasa, öz imkanları ilə bir daha heç vaxt ağıl sahibi ola bilməz. İnsanın ağıl yoluna qayıtması və ağıl yolunda irəliləməsi (təkəbbür və inadkarlığa qapılmaması) ancaq Allahın verdiyi hidayətlə mümkündür. Mən bunu nəzərdə tuturam. İman heç vaxt ağılın əksinə olaraq afakik deyil. Müsəlmanlar kahin deyillər; “Başa düşməsən də inan” desinlər. Hallac-ı Mənsurun etdiyi kobudluq, vicdansızlıq, böyük yalanlar, təlxəklik göz qabağındadır. O, mümkün bir varlıq olsa da, zəruri varlıq olduğunu iddia etdi, hətta məhkəmədə zəruri varlıq olduğunu bildirdi, lakin buna baxmayaraq, zəruri varlıq öldü. Yalanı və hiyləsi bundan aydın olan bir insan ola bilərmi? Deməli, ölməsəydi... İndi bu yalançı Mənsur haqqında pis danışsaq, imanımız təhlükəyə düşər, hə? Yox, heç vaxt... Əksinə, Mənsuru təsdiq edənlərin zərrə qədər imanı, ağlı yoxdur.
Cübbeli Ahmet deyir ki, “Mənsur (mən Allaham deyən) ruhani məqamda idi”. Bu mövqe ilə çoxlu yalanları sıraya qoyur. “Mən Allaham” deyən ədəbsiz insan hansı mənəvi rütbəyə sahib ola bilər? Olsa belə, bu nə çirkin mənəvi mövqedir? Yer üzündə heç bir din öz tanrısına hörmətsizliyi qəbul etmir, yalnız indiki sufi adlananlar qəbul edirlər. Məsələnin mahiyyəti bundan ibarətdir. Təsəvvüf adı ilə əql və şəriət hökmlərini rədd edib, mənəviyyat və qəlb deməklə yəqinlikdən uzaqlaşanlarda hər cür şər vardır. İndiki şəfqət, vicdan və aforizmlər girdabında yaranmış sufi dini ilə xristianlıq arasında elə də çox fərq yoxdur. Onların mənasız söz və anlayışlarını biz başa düşməsək də, qəbul etməyimizi gözləyən mistiklərlə kahinlər arasında çox da fərq yoxdur. Bunun baş vermədiyinin hər gün şahidi oluruq.
Commentaires